عوامل موثر بر توسعه ژاپن

در ميان كشورهاي شرقي، ژاپن تنها كشوري است كه توانسته در تقدير تاريخي دنياي جديد شريك شود و به توسعه تكنولوژي دست يابد.
می خواهیم ببینیم دلیل این تحول و نقش آفرینی چیست؟
پژوهشگران و نويسندگاني كه درباره ژاپن نوشته اند، غالباً اذعان دارند که مردم این کشور از توصیفات و ویژگی های خاصی برخوردارند که مشابه آن حتی در همسایگان شرق آسیایی آن نیز یافت نمی شود و همین ویژگی ها که به صورت عمده به مسائل فرهنگی و اعتقادی مرتبط هستند، زیربنای توسعه را فراهم کرده است. از جمله ویژگی های ژاپنی ها این است كه با حفظ هويت سنـتي خويش توانسته اند به توسعه تكنولوژي و سرمايه داري دست يابند.
تجربه های تاریخی در بسیاری از اقوام و ملت های جهان نشان داده است که با سرعت یافتن جریان توسعه در یک جامعه، سنت های رایج اجتماعی و آداب و رسوم و اعتقادات مردمی در برابر جریان توسعه به پا خواسته و با مقاومت و ستیزه جویی در رویارویی با آن، منجر به شکل گیری ناهنجاری و آشوب شده و حتی در بعضی موارد، بحران های بزرگی را نیز در پی داشته است. به علت وجود ناهنجاری های سنتی با فرآیند توسعه، فعل توسعه در آن جوامع به طور کامل صرف نشده و به عبارتی توسعه پایدار ایجاد نشده است. هم راستا نبودن سنت ها و باورهای اجتماعی و دینی، با فرآیند توسعه در یک جامعه، مسیر پیشرفت را با تعارض ها و برخوردهای فرهنگی روبه رو کرده و به دنبال آن، دیگر بخش های جامعه مختل شده و سرانجام این ناهماهنگی ها و ناهنجاری ها وارد مرحله ای شده است که بر اساس آن، مدعیان توسعه و دانش نیز با وجود اعتمادی که به اندیشه و رویکرد خود داشتند، به ناچار تسلیم گردیده و دنباله راه خود را به نسل های بعد سپرده اند.
هنگامی که یک جامعه در مسیر توسعه قرار می گیرد یکی از برخوردهای اصلی در برابر آن از طریق سنت ها و باورهای دینی شکل می گیرد. این سنت ها و باورها یا به صورت یک عامل بازدارنده و کاهنده در برابر آن نمایان شده و یا مقاومت کمتری را نشان داده و حتی هم راستا با توسعه، نقش حمایت کننده و پشتیبان را به عهده داشته است. مقاومت هاي سنـتي و مذهبي در ژاپن، دربرابر تجدد به مراتب از همه كشورهاي ديگر مشرق -زمين، كمتر بوده است.
رويكرد تاريخي اقوام به توسعه تكنولوژي با مقاومت جدي و سازش ناپذير نسبت به دين روبرو شده است و علت عدم موفقيت بسياري از كشورها را مي توان در همين جا جستجو کرد.
مسلم است كه تمدّن صنعتي تنها در جامعه اي شکل می گیرد كه در آن ممانعت هاي سنـتي و مذهبي در برابر روح سوداگرانه ی سرمايه داري و حاكميت تكنيك و اخلاق ملازم با آن وجود نداشته باشد.
بر همین اساس نظریه پردازان مسائل صنعت و فرهنگ با ارزیابی رویکردهای جامعه ژاپن نسبت به توسعه صنعتی به این نتیجه رسیده اند که: در بطن سنت ژاپني، صفات و خصايصي وجود دارند كه مي توانند با توسعه تكنولوژي و تمدن صنعتی هم سويي و هم جهتي داشته باشند.
توانايي ژاپن را در الحاق به توسعه اقتصادی بايد در آنجا جست و جو كرد كه در دين شين تو صفاتي هم راستا با رويكرد به نظام سرمايه داري وجود دارد. دين شين تو(شين تائو)تفسير خاص ژاپني ها از تائوئيسم است و بايد دانست كه اگر تائوئيسم ژاپني نسخه اي مكرر از همان صورت چيني آن مي بود، بدون ترديد در ژاپن نيز مقاومت سنـتي در برابر روح سرمايه داري بوجود آمده و اين توسعه اتفاق نمي افتاد.
بسياري از خصائل ژاپني ها كه برگرفته از آيين شين توئيسم مي باشد، آنان را آماده قبول تمدن صنعتی ساخته است.
بخشي از مباني نظري آيين شين تو (طريقه خدايان ) درباره ی ژاپن :
هنگامي كه خلقت زمين و آسمان آغاز شد
خدايان در يك مجمع عالي گرد آمدند
هزاران هزار خدا
به رب النوع آفتاب
حكومت عرش را بخشيدند
و به فرزند او نيز تحويل دادند
اين سرزمين بهترين خوشه گندم را
او كه سلطنتش همچون خدا خواهد بود
به بلنداي آسمان و زمين دوام خواهد يافت.