24 آذر 1401

نزدیکی چین به عربستان

چین و عربستان سعودی طی هفته گذشته در بیانیه‌ای مشترک سیاست‌های همسویی را در زمینه‌های مختلف از امنیت تا نفت اتخاذ و توافق نمودند که از یکدیگر حمایت کرده و در امور داخلی یکدیگر دخالت نخواهند نمود. این توافق در جریان سفر شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین به کشور عربستان، و در بحبوحه تیرگی روابط بین ایالات متحده و هر دو کشور بر سر تولید نفت، نقض حقوق بشر و سایر مسائل به دست آمد. این بیانیه مشترک تقریباً 4000 کلمه ای توسط خبرگزاری رسمی عربستان سعودی (SPA) منتشر و در آن توافق بر روی مجموعه ای از موضوعات گسترده جهانی از جمله انرژی، امنیت، برنامه هسته ای ایران، بحران یمن و جنگ روسیه با اوکراین صورت پذیرفت. ریاض و پکن مشتاق بودند بر "اهمیت ثبات در بازارهای جهانی نفت" تاکید کنند و خاطرنشان کردند که عربستان سعودی صادرکننده قابل اعتماد نفت خام به شریک چینی خود است. آنها همچنین عزم خود را برای "توسعه همکاری و هماهنگی در زمینه های دفاعی" و همچنین ادامه همکاری در زمینه "مبارزه با تروریسم" ابراز کردند.



در این توافقنامه دو کشور به حمایت قاطعانه از منافع اصلی یکدیگر، حمایت از یکدیگر در حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی خود، و تلاش مشترک برای دفاع از اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها، بر اساس قواعد بین المللی ادامه خواهند داد. احتمالاً در این نشست چین و عربستان موافقت کردند که در مورد مسائل حقوق بشر و حاکمیت داخلی یکدیگر اظهار نظر ننموده و در محفل حقوقی و بین الملل به آن نپردازند. چین همچنین «مخالفت خود را با هرگونه اقدام مداخله گرایانه در امور داخلی پادشاهی عربستان سعودی اعلام کرد».

هر دو کشور به‌خاطر سوابق حقوق بشری خود به شدت مورد انتقاد قرار گرفته‌اند و واشنگتن قبلاً با مواردی از اقدامات نقض حقوق بشر و نقض‌های مرتکب شده توسط چین و عربستان سعودی مقابله نموده و در جهت سرکوب آنان برآمده است. به عنوان مثال در ماه ژوئن، ایالات متحده همه کالاهای تولید شده در منطقه غربی سین کیانگ چین را ممنوع کرد، جایی که وزارت امور خارجه امریکا تخمین می‌زند که از سال 2017، دو میلیون اویغور و اعضای دیگر گروه‌های قومی در شبکه‌ای پنهان از اردوگاه‌های اسارت، زندانی شده‌اند، جایی که گزارش شده است، تحت شکنجه، رفتارهای ظالمانه و غیرانسانی مانند آزار جسمی و جنسی، کار اجباری و مرگ قرار گرفته اند. » مقامات چینی همواره تمامی اتهامات مربوط به نقض حقوق بشر در سین کیانگ را رد کرده اند.

همچنین در سال 2021، یک گزارش جامعه اطلاعاتی در ایالات متحده مدعی شد که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و حاکم واقعی سعودی معروف به (MBS) مستقیماً در عملیاتی که به قتل و تکه تکه کردن جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار واشنگتن پست انجامید، دست داشته است. MBSاین اتهامات را رد کرد.

شی رئیس جمهور چین برای بازدید چند روزه از این پادشاهی نفت خیز وارد ریاض پایتخت عربستان شد و با استقبال باشکوه ملک بن سلمان و دیگر مقامات سعودی مواجه شد. جت‌های نظامی سعودی هواپیمای رئیس‌جمهور چین را همراهی می‌کردند، در بدو ورود او فرش بنفش پهن گردید و توپ شلیک شد. به گزارش تلویزیون دولتی عربستان سعودی، شی از سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان سعودی برای دیدار از چین دعوت کرد. به گزارش SPA، سفر شی جینپینگ شامل حضور وی در "اجلاس سران عربستان و چین"، نشست چین و عربی و شورای همکاری چین و خلیج فارس (GCC) است. در این دیدار چین و عربستان سعودی یک توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع را امضا کردند که شامل تعدادی قرارداد و یادداشت تفاهم، از جمله در مورد انرژی هیدروژن، هماهنگی بین برنامه چشم انداز پادشاهی سعودی در 2030 و ابتکار کمربند و جاده ابریشم چین و همچنین در ارتباط با سرمایه گذاری مستقیم فی مابین می باشد.

استقبال گرم از شی در تضاد کامل با فضای سرد پیرامون سفر جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به پادشاهی در اوایل سال جاری بود. بایدن که پیش از این قول داده بود عربستان سعودی را پس از قتل خاشقجی به یک کشور منفور تبدیل کند، در ماه اکتبر با یک تغییر رویکرد اعلام کرد که پس از کاهش تولید نفت اوپک پلاس توسط کارتل نفتی به رهبری عربستان سعودی، آمریکا باید در رابطه خود با این پادشاهی «بازنگری» کند.

واشنگتن همچنین با چین بر سر تایوان، جزیره‌ای با 24 میلیون نفر که به‌طور دموکراتیک اداره می‌شود اختلافی جدی دارد. پکن ادعا می‌کند که تایوان جزء قلمرو اوست با وجود اینکه هرگز آن را کنترل نکرده است. همچنین امریکا با نفوذ گسترده چین در خاورمیانه بشدت مخالف است و این امر را در تضاد با منافع خود در امریکا می داند.

واشنگتن در پاسخ به سفر شی جین پینگ به ریاض اعلام کرد که "تعجب نکرده" و "به نفوذی که چین در تلاش برای رشد در سراسر جهان است توجه دارد." عربستان سعودی در سال های اخیر در تلاش برای تنوع بخشیدن به ائتلاف های خود بوده است، به ویژه در بحبوحه انتقادات فزاینده از سیاست های پادشاهی توسط ایالات متحده و همچنین آنچه که پادشاهی های خلیج فارس به عنوان کاهش حضور امنیتی ایالات متحده در خاورمیانه تلقی می کنند.

آمنه بکر، خبرنگار ارشد اوپک در Energy Intelligence در توییتر نوشت: «در زمانی که عربستان سعودی به دنبال پیشبرد طرح‌های متنوع‌سازی اقتصادی خود است، چین شریک قدرتمندی است و در مقایسه با سایر کشورهای غربی بسیار کمتر حساس است.

علی شهابی، نویسنده و تحلیلگر سعودی نوشت که از دیدگاه عربستان، ناامیدی وجود دارد زیرا «سیاستمداران آمریکایی به تعریف پادشاهی» با قتل خاشقجی، جنگ یمن و حقوق بشر ادامه می‌دهند. او نوشت: «حتی ایالات متحده با تمام توانایی‌هایش، دو دهه و تریلیون‌ها دلار را صرف اصلاحات در عراق و افغانستان کرد و جان‌های بی‌شماری را از دست داد، اما به‌شدت شکست خورد». شهابی افزود: عربستان سعودی "استراتژی چند قطبی روابط استراتژیک قوی را دنبال می کند." او گفت که این کشور با چین، هند، روسیه در زمینه نفت، و با بریتانیا و فرانسه به عنوان جایگزینی برای ایالات متحده در فروش تسلیحات هماهنگ می شود، «در حالی که امیدواریم روابط محکم اما ناگزیر با دوست قدیمی خود، ایالات متحده را حفظ کند.

با نگاهی به سیاست های اتخاذی در نظام حاکمیت عربستان به وضوح شاهد تحولاتی جدید و دگر اندیشی عمیق در تعریف سیاست های خارجی و داخلی و همچنین اتخاذ استراتژی های همه جانبه در تعامل با جهان پیرامون خود هستیم. یک نوع بلوغ سیاسی و پختگی در تعریف گفتمان نرم که قادر است با حفظ ارتباطات دیپلماتیک و تا حد امکان دوری از هرگونه مخاصمه و تنش آفرینی، از تمامی ظرفیت های داخلی و جهانی برای پیش برد اهداف توسعه ای خود به خوبی بهره مند شود. نتیجه این رویکرد و استراژی آن است که نه تنها لازم نیست که وابستگی بدون قید و شرط هیچ قدرت بزرگ اقتصادی را پذیرا باشد، بلکه قادر است در میدان های نبرد اقتصادی نقشی کلیدی و تاثیر گذار را به عهده داشته باشد.

نتیجه این راهبرد مناسب همین بس که در دوره ای که اکثر کشور های توسعه یافته و یا در حال توسعه با رشد منفی و یا رشد بسیار کم روبرو هستند. عربستان فراتر از همه پیش بینی ها با بالاترین رشد در بین 20 اقتصاد بزرگ دنیا به پیش می رود. اقتصاد عربستان سعودی فراتر از ارزیابی‌های خوشبینانه، بالاترین نرخ رشد خود را در ۱۱ سال گذشته ثبت کرده است.

اداره کل آمار عربستان سعودی اعلام کرد که تولید ناخالص داخلی این کشور در یکسال منتهی به سه ماهه دوم سال جاری میلادی ۱۲.۲ درصد افزایش یافته است. این سریع‌ترین رشد اقتصاد عربستان از سال ۲۰۱۱ محسوب می‌شود. عربستان سعودی پس از انتشار گزارش رشد اقتصادی ۹.۹ درصدی در سه ماهه نخست سال 2022 برآورد کرده بود که این نرخ در سه ماهه دوم به ۱۱.۸ درصد افزایش خواهد یافت. گزارش اداره آمار عربستان همچنین حاکیست که بخش غیرنفتی اقتصاد این کشور که موتور ایجاد اشتغال محسوب می‌شود، در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۸.۲ درصد رشد داشته که این نرخ نیز فراتر از برآورد ۵.۴ درصدی صورت گرفته در سه ماهه نخست سال جاری است.